Geschiedenis
De gemeente Borkel en Schaft, die in 1810 was ontstaan na afscheiding van de gemeente Bergeijk, was samengesteld uit verschillende kernen: de dorpen Borkel en Schaft, de gehuchten Achterste Brug en Voorste Brug en de buurtschappen De Kapel, De Straot, De Hoek, Klein Borkel, ’t Poterseind en Klein Schaft.
De eerste schriftelijke vermeldingen van Borkel zijn terug te vinden in het Cijnsboek van de Hertog van Brabant van 1340-1350. Borkel behoorde in deze periode tot het cijnsdorp Eersel.
Op “De Kapel”, bij het Kapellerpad, stond eerst een kapel van de H. Antonius Abt, gebouwd in 1444. Deze heilige is jarenlang vereerd geweest op 17 januari, zijn naamdag. Borkel & Schaft was toen een bedevaartplaats. Van heinde en verre kwamen pelgrims naar Borkel om d’n Heilige Antonius te vereren, de heilige met het varken aan zijn voeten, van wie het beeld nog steeds in de kerk staat. Er werd tijdens de bedevaart speciaal gebeden om gespaard te blijven van de veepest. Op 17 januari werd toen ook nog de jaarmarkt gehouden. Onze molen is naar hem vernoemd.
Geschiedenis van de burenplicht
In de ontginningsgebieden van het Brabantse land woonden de boeren/landbouwers vaak in kleine gemeenschappen bijeen (enkele boerenbedrijfjes) en vormden zo gehuchten of buurten.
Ook het grote heide- en zandgrondgebied rond het huidige Borkel en Schaft kent nog vele buurten zoals: de Achterste Brug, de Hoek, de Kapel, de Beken, de Pee, de Voorste Brug, Klein Schaft, Klein Borkel, het Poterseind, de Achelse Dijk, ‘t Heike, De Straat en het Wolfsen. Zij worden allemaal genoemd in het volkslied van Borkel en Schaft. De bewoners in zo’n buurt waren veel op elkaar aangewezen. Daaruit ontstonden als het ware afspraken voor hulp en bijstand. Die werden zo algemeen aanvaard, dat ze later burenplichten werden genoemd. Enkele burenplichten in het verleden waren:
Bij de geboorte:
- Bij de bevalling hielp de baakster, die werd dan bijgestaan door de naaste buurvrouw(en).
- De eerste anderhalve dag kwam men helpen om het huishouden te doen.
- Bijvoorbeeld om de oudere kinderen te verzorgen.
Bij het trouwen:
- Na de eerste en tweede afroep in de kerk werd er afgedronken.
- Het bruidspaar schonk dan een vat bier, anders kwam men langs om te “foeperpotten”.
- Ze werden dan publiekelijk te kijk gezet en uitgejouwd.
- De directe buren kwamen helpen poetsen en bakken voor het feest.
Bij het oogsten:
- Honderd korenschoven (een ‘mud’) opbinden was werk voor ongeveer een halve dag, daarna werd er geholpen bij het met de hand dorsen.
- Later kwam er een loonwerker met een dorsmachine “een dorskas”
- Hij trok van boerderij naar boerderij en de buren gingen mee om te helpen.
Bij het slachten:
- Ook bij het slachten kwam er hulp van de buren. “Ooit wel zes boeren bij mekaar”. Zoals op de Voorste Brug.
Bij het verhuizen:
- De buurt ging halfweg de nieuwe buren inhalen. Aangekomen werd er dan geholpen met sjouwen: “d’n intrek”.
En verder bij het aardappelen rapen, helpen bij de geboorte van een kalf, bij ziekte hulp bieden.
Nu nog zijn in onze omgeving nog levendig en min of meer van kracht: de burenplicht (hulp) bij het overlijden in de buurt:
- Het luiden van de klok
- Als de zware klok het eerst luidt is er een man overleden, bij de kleine klok is er een vrouw overleden
- Het graf delven
- Voor de uitvaartdienst de klok luiden
- De kist dragen
- Collecte houden en bidprentjes uitdelen
- Luiden van de klok bij gang naar het kerkhof
- Het graf dichten
Daar, waar nodig, de familie helpen en bijstaan Geld inzamelen in de buurt voor bloemen en misintenties.
Wapen van Borkel en Schaft: De Houten Ploeg
Ter gelegenheid van het millennium heeft de hele gemeenschap op 2-1-2000 een echt dorpsfeest gekend. Bij die gelegenheid is een monument onthuld van de oude houten ploeg. In de heemtuin bij de molen is dit herdenkingsmonument geplaatst en te bewonderen.
De achterliggende gedachte is dat vroegere bewoners van Borkel en Schaft met zo’n model houten ploeg het land bewerkten.
Sinds 1998 heeft Borkel en Schaft een eigen vlag naar het wapen van Borkel en Schaft zoals dat in 1818 door de Hoge Raad van Adel is verleend. Het is een blauwe vlag met daarin een gouden ploeg.
De vlag zit in het welkomstpakket voor nieuwe inwoners en is bij te bestellen via info@dorpsinitiatiefbes.nl De kosten voor de vlag zijn 12,50 euro.De vlag wordt gehesen bij speciale gelegenheden:
Op feestdagen, zoals Bevrijdingsdag, Koningsdag of tijdens de kermis.
Ook wanneer er een honderdjarige in het dorp is of een vereniging een jubileum viert hangt de vlag uit.
